Doskonała książka przybliżająca sylwetki 10 Polek, które miały duży wpływ na architekturę, sztukę, fotografię, wzornictwo użytkowe czasów, w których przyszło im żyć i pracować.
Dlaczego autorki wybrały te, a nie inne kobiety na bohaterki swojej książki? Otóż dlatego, że musiały odnaleźć się w męskim świecie. One wszystkie przecierały szlaki i pokazywały, że swoją pracą, fachowością, pomysłowością, uporem i nowatorskim podejściem do tematu zasługują na podziw i szacunek.
Trzy z nich zasługują na szczególną uwagę. To Barbara Brukalska, Wanda Telakowska i Xymena Zaniewska.
Korowód niezwykłych Pań rozpoczyna Barbara Brukalska, jedna z niewielu architektek okresu międzywojennego. Po uzyskaniu dyplomu w 1933 roku przystąpiła do realizacji swojej wizji budownictwa użytkowego w Polsce. Zafascynowana Le Courbusierem i ideami Bauhausu tworzyła nowatorskie projekty o dużych walorach funkcjonalnych.
Szczególnie wsławiły ją koncepcje osiedli mieszkaniowych, kuchni i mebli. Wiele Pań marzyło o posiadaniu kuchni stworzonej przez Brukalską.
Po wojnie przy współpracy z mężem, także architektem nadal tworzyła mieszkania i zawsze powstawały one z myślą o wygodzie przyszłych mieszkańców, a nie o zyskach. Do tej pory chwalone są przez warszawiaków domy powstałe w ramach Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu.
Kolejną bohaterką książki jest Wanda Telakowska, która rozpropagowała słowo „wzornictwo”. Znana i ceniona przed wojną graficzka, po wojnie poświęciła się organizacji i promocji wzornictwa w Polsce. Pasję do tworzenia, kombinowania jak zrobić coś z niczego wyniosła z domu. Rodzice wyedukowali ją i siostrę w duchu wolności i kreatywności, dbałości o szczegóły i życiu w poukładanej przestrzeni. Zachęcali córki do robienia nietuzinkowych zabawek, ozdób, bukietów. To zamiłowanie wykorzystywała Telakowska jako już dorosła kobieta do kreowania przestrzeni wokół siebie, ale przede wszystkim w pracy zawodowej. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych, zdobyła w latach 30-tych ubiegłego wieku uznanie jako graficzka i pedagog.
Po II wojnie światowej poświęciła się wzornictwu.
„Myślę o nim od 5 rano do 22 wieczorem”- tak mawiała.
Twierdziła, że ma być ładnie (w epoce socrealizmu). Dzięki jej uporowi, konsekwencji i sile perswazji powstał Instytut Wzornictwa Przemysłowego, który stał się oazą dobrego gustu i optymizmu w szarej rzeczywistości.
Na przestrzeni lat 50. i 60. XX wieku nastąpił rozkwit polskiego wzornictw, a Instytut wsławił się m.in. projektami tkanin, odzieży roboczej, rzeźb, samochodów Star i Warszawa, motocykla Junak oraz aranżacją wnętrz dla nowopowstałych warszawskich osiedli mieszkaniowych.
Pod koniec życia doprowadziła do powstania Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego, gdzie przekazała dokumentację dotyczącą wielu projektów. Doczekała się pośmiertnie tablicy upamiętniającej jej postać, a także własnej ulicy w Warszawie, w sąsiedztwie ukochanego instytutu.
Ostatnia z pań to Xymena Zaniewska, która od najmłodszych lat wykazywała talent artystyczny. Była absolwentką Politechniki Warszawskiej i Akademii Sztuk Pięknych, najbardziej znana jako czołowy scenograf Telewizji Polskiej. Współpracowała m.in. Adamem Hanuszkiewiczem przy tworzeniu spektakli teatralnych. Furorę zrobiła pierwsza polska rewia jej autorstwa „Pani X przeprasza”, do której stworzyła oprawę sceniczną i stroje. Cały czas współpracowała z Modą Polską. Spod jej ręki wyszło wiele świetnych projektów ubrań (np. sukienek, kostiumów).
Polecam zajrzeć za kulisy życia niezwykłych kreatorek zwykłego życia w socjalistycznej Polsce i podejrzeć ich “niecodzienność”, dzięki bogato zdobionej bibliografii.
Recencja: Alicja Kosmala
